Nissan cho biết cuộc điều tra nội bộ phát hiện bằng chứng cho thấy ông Ghosn đã khai thiếu thu nhập, cáo buộc kê khai không đầy đủ thu nhập với khoản tiền lên tới 5 tỷ yen (44 triệu USD) và lạm dụng tài sản công ty. Ban Giám đốc Nissan được đề nghị loại ông khỏi ghế Chủ tịch. Ngoài Nissan, ông Ghosn còn là Chủ tịch Renault và Mitsubishi.
Cả ba công ty hợp tác cùng nhau trong liên minh toàn cầu hùng mạnh. Ông Ghosn là thế lực đứng sau liên minh này. Tổng cộng, họ có 470.000 nhân viên, 122 nhà máy và bán hơn 10 triệu xe trong năm 2017. Rebecca Lindland, nhà phân tích cao cấp của Cox Automative, nhận xét “ông ấy chính là liên minh. Ông ấy là trí tuệ thiên tài đứng sau tất cả và đặt ra các quy tắc để điều hành những công ty riêng rẽ này”.
Carlos Ghosn sinh năm 1954 tại Lebanon. Năm 13 tuổi, ông chuyển đến Brazil vì cuộc sống khó khăn tại quê nhà. Đầu những năm 1970, Ghosn tiếp tục đến Paris (Pháp) học Đại học.
Cuộc đời từ “nở hoa”
Sau khi tốt nghiệp, ông bắt đầu sự nghiệp tại hãng lốp xe danh tiếng thời bấy giờ - Michelin. Ở đây, Ghosn dần trải qua các vị trí từ nhân viên đến lãnh đạo và làm việc tại nhiều thị trường của Michelin trên thế giới.
 |
| Chủ tịch Nissan Carlos Ghosn - Sát thủ chi phí |
Carlos Ghosn là người giàu tham vọng. Năm 1996, ông quyết định rời Michelin để tới hãng xe Pháp – Renault sau 18 năm gắn bó, khi nhận ra khó có chỗ đứng trong một doanh nghiệp có truyền thống gia đình. Lúc ấy, Renault đang chìm trong khó khăn khi hoạt động không có lãi, các nhà xưởng lạc hậu, bộ máy nhân sự cồng kềnh...
Chủ trương cắt giảm chi phí, nhân viên, đóng cửa một số nhà máy không hiệu quả của Ghosn đã giúp hãng xe nước Pháp hồi sinh và có lãi trở lại. Cũng chính vì lý do này mà Carlos Ghosn được gắn với biệt danh "Le cost killer" – "Sát thủ chi phí".
Năm 1999, Ghosn lại đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập mối quan hệ đối tác giữa Renault và Nissan. Chủ tịch Nissan - Louis Schweitzer cử ông tới Nhật Bản để đàm phán với Nissan.
Sau đó, Ghosn đảm nhiệm vai trò CEO Nissan trong bối cảnh hãng xe này đang đứng bên bờ vực phá sản. Nissan lúc đó nợ hơn 2.000 tỷ yen ( khoảng 17 tỷ USD), cổ phiếu liên tục mất điểm, các sản phẩm không có chỗ đứng trên thị trường....
"Nissan là một điều hoàn toàn khác. Đây là một tình huống phải hành động hoặc là chết ", Ghosn nói về tình cảnh của hãng xe Nhật khi ấy so với những khó khăn từng gặp phải ở Michelin hay Renault.
Trong bài báo viết cho tạp chí kinh tế Harvard Business Review năm 2002, ông Ghosn cho biết xoay chuyển Nissan là nhiệm vụ khó khăn nhất. Ông so sánh khó khăn của Nissan với những gì đã đối mặt tại Michelin và Renault: "Nissan là thứ gì đó hoàn toàn khác. Nói một cách văn vẻ, nó ở trong tình trạng làm hay là chết: hoặc chúng tôi có thể vực dậy hoặc Nissan phải biến mất".
Ông đã thay đổi văn hóa tại Nissan, loại bỏ quy trình thăng chức "sống lâu lên lão làng", sa thải hàng ngàn nhân viên và đóng cửa các nhà máy. "Xoay chuyển tình thế với một công ty như Nissan giống như đua xe F1. Để đạt tốc độ cao nhất, bạn phải phanh và tăng tốc, phanh và tăng tốc mọi lúc. Kế hoạch sống sót… phần nhiều là về tăng trưởng tương lai (tăng tốc) cũng như cắt giảm chi phí (phanh)".
Ông ngồi ghế CEO Renault năm 2005 và là lãnh đạo đầu tiên điều hành hai công ty trong danh sách Fortune 500 cùng một lúc. Hai công ty sở hữu cổ phần lẫn nhau.
Tuy nhiên, thành quả đáng chú ý nhất của Carlos Ghosn là những đóng góp to lớn vào sự kiến tạo một liên minh xuyên lục địa giữa Renault và Nissan vào năm 1999 - điều chưa từng có trong lịch sử ngành công nghiệp ô tô toàn cầu. Renault nắm giữ 43,5% cổ phần của Nissan, trong khi Nissan nắm giữ 15% cổ phần của đối tác. Liên minh được mở rộng, với thêm sự tham gia của Mitsubishi vào năm 2016, khi Nissan mua lại 34% cổ phần của hãng này.
Bà Rebecca Lindland, nhà phân tích cao cấp của Cox Automative, nhận xét: “Ông ấy chính là liên minh. Ông ấy là trí tuệ thiên tài đứng sau tất cả và đặt ra các quy tắc để điều hành những công ty riêng rẽ này”.
Ông Kosuke Sato - chuyên gia kinh tế cao cấp tại Viện nghiên cứu Nhật Bản nhận định: “Ghosn có lẽ là doanh nhân nước ngoài thành công nhất tại Nhật Bản. Những gì ông đã làm là chưa từng có trong lịch sử kinh doanh tại Nhật Bản.”
Tới “bế tắc”
Dự án mới nhất của ông là củng cố mối dây liên kết giữa Renault, Nissan và Mitsubishi. Cấu trúc liên minh cho phép các công ty tập hợp nguồn lực và chia sẻ chi phí, là điều mà các nhà sản xuất xe khác học theo. Các chuyên gia cho rằng liên minh là cần thiết để các hãng xe hơi có thể chống lại việc những ông lớn công nghệ hay thế lực mới như Tesla đổ tiền vào xe điện và xe tự lái.
 |
Ông Ghosn được cho là sẽ từ chức CEO Renault trước khi hết nhiệm kỳ năm 2022. Tuy nhiên, cáo buộc gian lận có thể đẩy nhanh khung thời gian này và buộc ông từ bỏ quyền kiểm soát liên minh ông lập ra. Theo Renault, Ban giám đốc sẽ được triệu tập sớm để thảo luận về tiết lộ của Nissan. Trong khi đó, Mitsubishi đề xuất ban quản trị nhanh chóng loại ông khỏi vị trí Chủ tịch.
Vụ bắt giữ Carlos Ghosn không chỉ khiến cổ phiếu của cả Nissan và Renault lao dốc trên thị trường chứng khoán, mà còn làm dấy lên hoài nghi về việc liên doanh có thể tan rã, khi linh hồn của nó đã không còn.
“Ông ấy giống như chất keo kết dính Renault và Nissan với nhau. Không khó để kết luận rằng sẽ có sự rạn nứt giữa 2 doanh nghiệp sau sự việc lần này,” chuyên gia phân tích Max Warburton của Berstein chia sẻ với các nhà đầu tư.
Theo các nguồn tin của Reuters, trên thực tế, cuộc điều tra tại Nissan liên quan đến cáo buộc sai phạm đối với Ghosn đang được mở rộng sang các hoạt động tài chính của Renault-Nissan. Đây là một dấu hiệu mới cho thấy, Nissan có thể đang tìm cách nới lỏng sự nắm giữ của công ty Pháp đối với liên doanh ô tô xuyên lục địa. Hôm thứ 2 đầu tuần, Nissan đã thông báo với Hội đồng quản trị của Renault rằng, hãng đã có bằng chứng cho thấy có thể có sai phạm cả ở Renault-Nissan BV, liên doanh tại Hà Lan hiện do Renault quản lý.
Cũng có ý kiến cho rằng, sự ra đi của Carlos Ghosn sẽ là tín hiệu tích cực cho liên minh Renaul-Nissan-Mitsubishi, sau nhiều năm để quá nhiều quyền lực tập trung vào tay một cá nhân. Ông Philippe Houchois - chuyên gia phân tích của Jefferies nhận định đây là cơ hội tốt để liên doanh có những sự điều chỉnh, tránh để bê bối tương tự có khả năng tái diễn: “Liên doanh này không thể chỉ dựa vào một cá nhân, mà cần phải dựa trên những lợi ích qua lại giữa 2 bên, cũng như khả năng tạo ra và duy trì sự hợp tác về chi phí. Với một số cái tên tiềm năng để lấp vào vị trí bị bỏ trống, chúng tôi kỳ vọng rằng chủ tịch và giám đốc điều hành mới sẽ ổn định được tình hình.”
 |
| Bên ngoài trụ sở của Nissan Motor tại Yokohama tối 19/11 |
Hôm 19/11, Nissan công bố đã thực hiện cuộc điều tra kéo dài nhiều tháng trời đối với ông Carlos Ghosn, 64 tuổi và Greg Kelly một thành viên Ban quản trị khác sau khi nhận được tin mật báo. Công ty phát hiện ông và Greg Kelly đã báo cáo sai thu nhập của bản thân trong hồ sơ nộp lên sàn giao dịch Tokyo. Án phạt tối đa cho hành vi gian lận báo cáo tài chính tại Nhật Bản là 10 năm tù giam và tiền phạt 10 triệu yen (89.000 USD). Nissan cũng phanh phui nhiều hành vi sai trái khác, trong đó có việc sử dụng tài sản công ty cho mục đích cá nhân và lạm dụng ngân sách công ty.
Nhân viên Nissan sốc vì chủ tịch bị bắt
"Tôi không thể hiểu chuyện gì vừa xảy ra", một nhân viên trả lời Nikkei bên ngoài trụ sở của Nissan Motor tại Yokohama (Nhật Bản). "Việc này quá bất ngờ, tôi không biết phải nghĩ thế nào nữa", một người khác cho biết. Anh đọc được tin chủ tịch bị bắt trên Internet ngay trước khi rời văn phòng vào 7h tối qua.
"Sự việc diễn ra đúng thời điểm này thật tồi tệ", anh cho biết, do Nissan vẫn còn lao đao vì scandal gian lận kiểm ra khí thải và sử dụng nhân viên không đạt trình độ để kiểm tra xe ở công đoạn cuối cùng
Nhiều nhân viên của ông tỏ ra giận dữ với thông tin này, vì lãnh đạo công ty bị bắt "là điều không thể tưởng tượng được". "Tôi hy vọng lần này họ giải quyết được tận gốc vấn đề", một nhân viên đã làm việc tại Nissan 2 năm cho biết, "Cả công ty đều xôn xao vì chuyện đó. Chúng tôi chưa nhận được một lời giải thích nào từ bên trên cả".
Nguyễn Sinh (Tổng hợp)
Phiên bản di động